Antidepressiva gewichtstoename – Praktijk voor Injectables

Het taboe van antidepressiva en gewichtstoename (en hoe je ermee omgaat)

Je begon met antidepressiva omdat je hulp nodig had. De donkere wolk van depressie of de verstikkende greep van angst werd ondraaglijk. De medicatie hielp – je voelt je mentaal beter. Maar nu worstel je met iets anders: gewichtstoename die uit het niets lijkt te komen. Je eet niet anders, misschien zelfs minder, maar de kilo’s blijven komen. Je past niet meer in je kleren en voelt je gevangen tussen twee kwaden: je mentale gezondheid of je fysieke welzijn.

Dit is een van de meest frustrerende medische dilemma’s die ik tegenkom in mijn praktijk in Nijmegen. De medicatie die je geest heelt, saboteert je metabolisme. Maar hier is wat artsen je vaak niet vertellen: deze gewichtstoename is niet onvermijdelijk, en je hoeft niet te kiezen tussen mentaal en fysiek welzijn. Met de juiste kennis en strategieën kun je beide hebben.

Het verborgen mechanisme in je hersenen

Om te begrijpen waarom antidepressiva gewichtstoename veroorzaken, moeten we naar de hersenen kijken. De meeste antidepressiva werken door neurotransmitters zoals serotonine, noradrenaline of dopamine te beïnvloeden. Maar deze boodschapperstoffen doen meer dan alleen je stemming reguleren – ze spelen ook een cruciale rol in eetlust, metabolisme en energiebalans.

Serotonine bijvoorbeeld, is niet alleen je “geluksstof”. Het reguleert ook verzadiging. Normaal gesproken geeft serotonine na een maaltijd het signaal “genoeg gegeten”. Maar SSRI’s (de meest voorgeschreven antidepressiva) verstoren dit delicate systeem. Paradoxaal genoeg kunnen ze, ondanks het verhogen van serotonine in je hersenen, je verzadigingsgevoel juist verminderen.

Dan is er het effect op je stofwisseling. Veel antidepressiva vertragen je basisstofwisseling – het aantal calorieën dat je in rust verbrandt. Studies tonen dat sommige medicijnen je metabolisme met 10-15% kunnen vertragen. Dat lijkt weinig, maar over maanden betekent dit kilo’s die zich opstapelen zonder dat je meer eet. Type C mensen met metabole adaptatie zijn hier extra kwetsbaar voor – hun stofwisseling is al traag.

Histaminereceptoren spelen ook een rol. Bepaalde antidepressiva blokkeren deze receptoren, wat leidt tot verhoogde eetlust, vooral voor koolhydraten. Het is alsof je hersenen constant schreeuwen om suiker en zetmeel. Deze trek is neurologisch, niet psychologisch – pure wilskracht is vaak niet genoeg. Type A mensen met insulineresistentie merken dit effect extra sterk.

Welke medicijnen zijn de boosdoeners?

Niet alle antidepressiva zijn gelijk als het om gewichtstoename gaat. Sommige zijn berucht, andere relatief neutraal. Paroxetine staat bovenaan de lijst – gemiddeld 3-6 kilo gewichtstoename, soms veel meer. Het verhoogt eetlust én vertraagt metabolisme, een dubbele klap.

Mirtazapine is ook problematisch, vooral in lagere doseringen. Het verhoogt drastisch de eetlust en veroorzaakt vaak snelle gewichtstoename in de eerste weken. Ironisch genoeg wordt het soms voorgeschreven aan mensen die moeten aankomen. Type B mensen met leptineresistentie kunnen hun verzadigingssignalen hierdoor volledig kwijtraken.

Tricyclische antidepressiva zoals amitriptyline zijn metabole nachtmerries. Ze beïnvloeden meerdere receptorsystemen die allemaal gewichtstoename bevorderen. Toename van 5-10 kilo is niet ongewoon. Deze oudere medicijnen worden gelukkig minder vaak voorgeschreven.

Maar er zijn ook betere opties. Bupropion veroorzaakt vaak gewichtsverlies door zijn effect op dopamine en noradrenaline. Fluoxetine is relatief gewichtsneutraal, sommigen verliezen er zelfs aanvankelijk gewicht mee. Nieuwere opties zoals vortioxetine hebben minder metabole bijwerkingen. Het gesprek over alternatieven met je arts is de moeite waard.

Strategieën voor metabole bescherming

De eerste stap is preventie. Als je start met antidepressiva, vraag je arts specifiek naar het gewichtsprofiel van de medicatie. Zijn er alternatieven met minder metabole bijwerkingen? Soms maakt een kleine verandering in medicatie het verschil tussen stabiel gewicht en 10 kilo erbij.

Timing van inname is cruciaal. Medicijnen die honger verhogen kun je beter ‘s avonds nemen – dan slaap je door de ergste trek heen. Medicijnen die energie geven juist ‘s ochtends. Werk met je arts aan optimale timing voor jouw situatie.

Start direct met metabole bescherming. Verhoog je eiwitinname – dit verhoogt verzadiging en beschermt spiermassa. Begin de dag met een eiwitrijk ontbijt. Dit zet de toon voor stabielere bloedsuikers de hele dag. Een omeletje met groenten werkt beter dan een croissant.

Krachttraining is essentieel. Antidepressiva kunnen spiermassa afbreken, maar weerstandstraining keert dit om. Drie keer per week, focus op grote spiergroepen. Het verhoogt ook endorfines wat je mentale gezondheid verder ondersteunt – dubbele winst.

Bepaalde supplementen kunnen helpen. Chroom verbetert insulinegevoeligheid en vermindert koolhydraattrek. L-carnitine ondersteunt vetverbranding en energie. Groene thee-extract geeft een milde stofwisselingsboost. Probiotica herstellen de darmflora die antidepressiva vaak verstoren. Type D mensen met chronische inflammatie profiteren extra van omega-3 supplementen.

Een integrale benadering van welzijn

Het belangrijkste om te onthouden: gewichtstoename door antidepressiva is niet jouw schuld. Het is een bijwerking van medicatie, geen karakterfout. Maar dat betekent niet dat je machteloos bent. Met de juiste strategieën kun je je mentale gezondheid behouden zonder je fysieke gezondheid op te offeren.

Werk nauw samen met je behandelaar. Vraag om de laagst effectieve dosis – veel mensen krijgen standaarddoseringen die hoger zijn dan nodig. Overweeg combinatietherapie waarbij een lagere dosis medicatie wordt gecombineerd met gesprekstherapie. Minder medicatie betekent minder metabole bijwerkingen.

Voor sommigen kan toevoeging van metformine helpen bij gewichtsbeheersing. Dit diabetesmedicijn wordt soms off-label voorgeschreven om de metabole effecten van antidepressiva tegen te gaan. Bespreek deze optie met je arts als gewichtstoename een groot probleem wordt.

In mijn praktijk zie ik regelmatig mensen die succesvol hun gewicht beheersen ondanks antidepressiva. Het vraagt meer planning en inzet dan zonder medicatie, maar het is absoluut mogelijk. De sleutel is een aanpak die zowel je mentale als metabole gezondheid ondersteunt.

Begin vandaag met één kleine verandering. Misschien start je met een eiwitrijk ontbijt, of je plant je eerste krachttraining. Volgende week voeg je iets toe. Stap voor stap bouw je een levensstijl die beide aspecten van je gezondheid ondersteunt. Je mentale gezondheid is belangrijk. Je fysieke gezondheid ook. Met de juiste aanpak hoef je niet te kiezen.